Τεράστια ανακάλυψη - Η καταιγίδα που «πάγωσε» τους πτερόσαυρους - Τα απολιθώματα που κρύβουν μυστικά 150 εκατ. ετών

Μια βίαιη καταιγίδα ενδέχεται να έκανε δύο μωρά πτεροσαύρων να στροβιλίζονται μέχρι τον θάνατό τους σε μια λιμνοθάλασσα πριν από περίπου 150 εκατομμύρια χρόνια, σύμφωνα με μια νέα ανάλυση των μικροσκοπικών, εκπληκτικά καλά διατηρημένων απολιθωμάτων. Αυτή η τελευταία έρευνα παρέχει επίσης νέες ενδείξεις, που μπορεί να βοηθήσουν στην επίλυση ενός ευρύτερου και επίμονου μυστηρίου σχετικά με τον χώρο όπου βρέθηκαν τα δείγματα.
Τα προϊστορικά ιπτάμενα ερπετά, που οι συγγραφείς της νέας μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Current Biology στις 5 Σεπτεμβρίου, έχουν βαφτίσει «Lucky» και «Lucky II», ήταν πιθανότατα λίγων ημερών έως εβδομάδων όταν πέθαναν στη σημερινή νότια Γερμανία.
Τα απολιθώματα, που χρονολογούνται μεταξύ 153 και 148 εκατομμυρίων ετών κατά την Ιουρασική περίοδο, είναι από τα μικρότερα δείγματα πτεροσαύρων που έχουν βρεθεί ποτέ, με άνοιγμα φτερών μικρότερο από 20 εκατοστά. Τα μικρά οστά σπάνια διατηρούνται καλά στο απολιθωμένο αρχείο, επειδή σπάνε πολύ εύκολα — ειδικά οστά τόσο λεπτά όσο τα ελαφριά, κούφια οστά των πτεροσαύρων.
Με την πρώτη ματιά, τα σκελετικά δείγματα φαίνονται ανέγγιχτα, υποδηλώνοντας πώς θα φαινόντουσαν οι πτεροσαύροι όταν ήταν ζωντανοί. Ωστόσο, το καθένα φέρει μια παρόμοια τραυματισμένη περιοχή. Το αριστερό βραχιόνιο οστό του Lucky και το δεξί βραχιόνιο οστό του Lucky II δείχνουν ένα καθαρό, κεκλιμένο κάταγμα, υποδηλώνοντας ότι παραμορφώθηκαν από ισχυρούς ανέμους.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι, μετά τον τραυματισμό τους, οι πτεροσαύροι έπεσαν στη λιμνοθάλασσα και πνίγηκαν στα κύματα, φτάνοντας στον βυθό όπου η λάσπη που αναδεύτηκε από την καταιγίδα τους σκέπασε γρήγορα. Η ίδια καταιγίδα που προκάλεσε το θάνατό τους είναι πιθανότατα η αιτία που διατήρησε τόσο καλά τους σκελετούς τους, όπως δήλωσαν οι ερευνητές.
«Οι πιθανότητες να διατηρηθεί ένα απολίθωμα πτεροσαύρου είναι ήδη μικρές και η εύρεση ενός απολιθώματος που σου λέει πώς πέθανε το ζώο είναι ακόμα σπανιότερη», είπε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Rab Smyth, ερευνητής παλαιοντολογίας στο American Museum of Natural History. Ο Smyth διεξήγαγε την έρευνα ως διδακτορικός φοιτητής στο Centre for Palaeobiology and Biosphere Evolution του Πανεπιστημίου του Leicester στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Εκτός από το ότι ρίχνουν φως στον τρόπο θανάτου των πτεροσαύρων, τα απολιθώματα μπορεί να εξηγήσουν γιατί οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει τα λείψανα εκατοντάδων μικρών πτεροσαύρων αλλά λίγων μεγάλων, στο ασβεστολιθικό στρώμα του Solnhofen στη νότια Γερμανία.

Νησιά της ανακάλυψης

Πριν από περίπου 150 εκατομμύρια χρόνια, η Ευρώπη έμοιαζε εντελώς διαφορετική, είπε ο Smyth.
«Η ήπειρος ήταν διασπασμένη σε μια πολύπλοκη αλυσίδα μικρών νησιών», έγραψε σε email. «Η νότια Γερμανία, ανάμεσα στις τελευταίες νησίδες πριν από τον τεράστιο ωκεανό Τηθύ που εκτεινόταν προς την Αφρική, αποτελούνταν από ημίξηρες νησίδες καλυμμένες με χαμηλή βλάστηση».
Οι λιμνοθάλασσες του Solnhofen αποτελούσαν μέρος ενός αρχιπελάγους, με τις κοντινότερες χερσαίες εκτάσεις λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά, είπε.
Οι ερευνητές ανακάλυπταν τακτικά καλά διατηρημένα απολιθώματα μικρών πτεροσαύρων για τα τελευταία 240 χρόνια από τις λιμνοθάλασσες του Solnhofen, δήλωσε ο Smyth. Αντίθετα, οι επιστήμονες έχουν βρει μόνο θραύσματα, όπως κρανία ή άκρα, μεγαλύτερων ενήλικων πτεροσαύρων. Η έλλειψη πλήρων ενήλικων δειγμάτων είναι ασυνήθιστη, γιατί τα μεγαλύτερα ζώα τείνουν να απολιθώνονται καλύτερα, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Τα απολιθώματα που έχουν ανακτηθεί από τον ασβεστόλιθο του Solnhofen, περιλαμβανομένων 500 δειγμάτων που αντιπροσωπεύουν 15 διαφορετικά είδη, «έχουν για μεγάλο διάστημα στηρίξει και συνεχίζουν να κυριαρχούν σε μεγάλο μέρος της κατανόησής μας για αυτά τα ιπτάμενα ερπετά», έγραψαν οι συγγραφείς στη μελέτη.

Η γνώση για το πώς ακριβώς τα δείγματα απολιθώθηκαν στην περιοχή παρέμενε περιορισμένη.
Ο Smyth και οι συνεργάτες του μελέτησαν τα δύο απολιθώματα, που φυλάσσονται στο Museum Bergér στο Harthof και στην Bavarian State Collection for Palaeontology and Geology στο Μόναχο, χρησιμοποιώντας φωτογραφία υπεριώδους φθορισμού, για να αναζητήσουν ενδείξεις.
Η τεχνική αποκάλυψε λεπτομέρειες που είναι δύσκολο να φανούν μόνο με το ορατό φως, όπως περιοχές διατήρησης μαλακών ιστών, η κατάσταση του ασβεστόλιθου όπου διατηρήθηκαν τα απολιθώματα και το πάχος των κούφιων οστικών τοιχωμάτων. Τα απολιθώματα είναι επίσης ιδιαίτερα επειδή δείχνουν στοιχεία οστικού τραύματος, σε αντίθεση με τα άλλα μικρά απολιθώματα πτεροσαύρων που βρέθηκαν στο Solnhofen.
«Όταν ο Rab εντόπισε τον Lucky, ενθουσιαστήκαμε αλλά συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν μοναδικό εύρημα», είπε ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Dr. David Unwin. «Έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Rab παρατήρησε τον Lucky II, καταλάβαμε ότι δεν ήταν πια ένα μεμονωμένο εύρημα αλλά ένδειξη για το πώς αυτά τα ζώα πέθαιναν. Αργότερα, όταν είχαμε την ευκαιρία να φωτίσουμε τον Lucky II με τους υπεριώδεις φακούς μας, εμφανίστηκε κυριολεκτικά από το βράχο μπροστά μας — και οι καρδιές μας σταμάτησαν. Κανένας από τους δυο μας δεν θα ξεχάσει ποτέ εκείνη τη στιγμή».
Μερικά από τα απολιθώματα που βρέθηκαν στον ασβεστόλιθο ανήκουν στα είδη πτεροσαύρων Rhamphorhynchus muensteri και Pterodactylus antiquus, και τα δύο δείγματα Lucky ανήκουν στο δεύτερο είδος. Ωστόσο, οι ερευνητές θεώρησαν ασυνήθιστο να βρεθούν νεοσσά και νεαροί P. antiquus μέσα στη λιμνοθάλασσα, καθώς το είδος δεν φαίνεται να είχε προσαρμογές για θαλάσσιο τρόπο ζωής.

Αντίθετα, ο Rhamphorhynchus muensteri είχε μακριά, γλαροειδή φτερά και σιαγόνες κατάλληλες για να πιάνει ψάρια και καλαμάρια. Υπάρχουν επίσης πολλά δείγματα από νεαρούς έως ενήλικες πτεροσαύρους, όπως αναμενόταν σε μια τοπική πληθυσμιακή ομάδα, είπε ο Smyth.
Ο Smyth πιστεύει ότι οι πτεροσαύροι Lucky και τα άλλα νεαρά δείγματα Pterodactylus antiquus ζούσαν στις χερσαίες εκτάσεις κοντά στις λιμνοθάλασσες.
«Αυτά τα νησιά και οι παράκτιες περιοχές ήταν πιθανώς ημίξηρα, με αραιά δάση ή θάμνους», είπε ο Smyth. «Στήριζαν μια ποικιλία ασπονδύλων και μικρών ερπετών, καθώς και τον Archaeopteryx, ένα από τα πρώτα γνωστά πτηνά. Το γνωρίζουμε επειδή αυτά τα φυτά και ζώα συχνά πλένονται μέσα στις λιμνοθάλασσες».
Οι ερευνητές συνεχίζουν να ανακαλύπτουν ποικιλία απολιθωμάτων πτεροσαύρων από τον ασβεστόλιθο του Solnhofen, επιτρέποντας στους επιστήμονες να μελετούν την ανάπτυξη, την ποικιλία και την ανατομία των πτεροσαύρων με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια, είπε ο Smyth.